БАЗАР-КОРГОН РАЙОНУНДАГЫ ТАРЫХЫЙ ЖАЙЛАР ЖӨНҮНДӨ МААЛЫМАТ

Кызыл-Үнкүр айыл өкмөтүнүн:

Жалпы аянты:    -  57915 га

Дениз денгээлинен: - 1715 м

Райондун аймагынан аралыгы:-  60 км

Областын аймагынан аралыгы: - 90 км

Аэропорттон аралыгы:  -90 км

Темир жол станциясынан аралыгы: - 90 км

        Кызыл-Үнкүр айыл аймагы 5 айылдан турат. Бүгүнкү күндө Кызыл-Үнкүргө жана бул айыл аймагындагы кооз жайлоолорго капчыгайларга ар тараптан адамдар келип эс алышат.

Кызыл-Үнкүр айылынан  Кен-Кол жайлоосуна чейин 16 жеке ишкерлер боз үйлөрүн  тигишип эс алуучуларды,туристтерди кабыл алышат.

«Кристалл» туристик базасы курулган бардык шарты менен кышкысын да эс алууга  ылайыкташкан.

«Медик» лагери жайгашкан, жайындасы окуучулар келип мөөнөтү менен эс алып кетишет.

        Бээлер байланып саамал ичүүгө шарттар түзүлгөн.

        Балык чарбасын өстүргөн 2 эс алуучу жайлар бар.

Жол жээгинде  күнүмдүк керектелүүчү буюмдарды, азык-түлүктөрдү сатуучу саны 10дон ашык магазиндер жайгашкан.

        Айылдын ортосунда кызыл таштан түптөлгөн аябай чон жар болгон,ал эми жардын боорунда кандайча пайда болгону белгисиз жүрөк таш жайгашкан. Капчыгайлуу бул өрөөн  ушул кызыл түстүү жардын түбүндөгү үнкүрдүн атынан «Кызыл-Үнкүр» айылы деп аталган.

        Тоо боорлорунда жаткан көп жылдык мөнгүлөрдөн,булактардан жарып Кара-Үнкүр дарыясы агып өтөт.

        Ак-Коргон жайлоосунда бийиктиги 50 метрлик кооз шаркыратмасы бар.

Талдуу-Булак айыл өкмөтү

Талдуу-Булак айыл аймагында Кара-Үңкүр дарыясынын батыш тарабында Кекилик участкасында Кара-Үңкүр тарыхый жайы, Дары-Булак булагы жайгашкан, ал эми Каба айылынан Ак-Терек айылына баруучу жолдун 9 чу километринде Каба-Сай суусуна курулган унаа өтүүчү көпүрөнүн чыгыш тарабында Шами-Шейит тарыхый жайы жайгашкан. Андан ары дагы 5 километр жол жүрүп, Каба-Сай суусуна курулган экинчи көпүрөдөн кийин Каба-Сай суусунун батыш тарабында Даут-Пирим тарыхый жайы жайгашкан. Даут-Пирим тарыхый жайына келген туристтер үчүн атайын жатакана, тамак-аш даярдоочу жайлар ж.б. зарыл шарттар түзүлгөн. Даут-Пирим тарыхый жайына авто транспорт алган жарандар, башкача айтканда айдоочулар зыярат кылууга келишет. Ак-Терек айылында атайын биосфералык илим изилдөө институнун тажрыйба жүргүзүүгө 2000 га жер аянты ажыратылып, ал жерде мөмө жемиштердин, жангактын жаны сортторун табууга атайын тажрыйбалар жүргүзүлөт. Ак-Терек айылындакышкысын жылуу, жайында салкын абасы менен туристтерди өзүнө тартып турат. Ал жерде арча, кайың, алча, алма, долоно, итмурут, алмурут, жангак, жалпыз ж.б. ар түрдүү дары чөптөргө бай.

Могол а/ө – Могол айыл өкмөтүнүн калкыны саны 16 мин 402 жалпы аянты 13757га райондун борборунан аралыгы 48км областын аймагынан алыстыгы 65 км Могол айыл аймагына караштуу Чарбак айылында ички жана сырткы туристерди кызыктыруучу  “Чеке Мазар” зыярат кылуучу ыйык жер жайгашкан. “Чеке-Мазар” зыярат кылуучу жер Базар-Коргон-Арстанбап жолунун боюнда жайгашкан, райондун борборунан 38 км түндүк чыгыш тарапта, Жалал-Абад темир жол бекетинен жана Жалал-Абад аэпортунан 70км аралыкта. “Чеке мазары” 2005-жылы рестоврацияланган.Ошондон кийин бул ыйык жерге келген адамдардын саны кескин көбөйгөн жылына бул жерге 5-миңден 10 минге чейин адам келип кетет.Уламыштардын айтылуусу боюнча бул жерде Меккенин агасы Чекенин   сөөгү коюлган жер, ошондуктан меккеге ажылыкка баруучулар ушул жерге зыярат кылып андан кийин Меккеге барышат. “Чеке Мазар” зыярат кылуучу жер үңкүрчөнүн ичинде туюк таштын арасынан жыл бою суу агып түшүп турат.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                Кеңеш айыл өкмөтү: Кенеш айыл өкмөтү Базар-Коргон районунун күн чыгышында жайгашкан 8 сегиз(сегиз ) айылдан турат.

-Жалпы аянты 23510 га

- Райондун борборуна чейин аралык 5км

-Областтын борборуна чейин аралык - 35км

Кеңеш айыл аймагынын Коткор айылында жайгашкан I-кылымга таандык  «Коргон-Жар» архиалогиялык эстелик Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн                      2002-жылдын 20-августундагы № 568 токтомуна ылайык, Республикалык маанидеги  тарыхый маданий эстелектеринин мамлекеттик тизмесине «Коргон-Жар» чалдыбары деген аталышта 7,20га ээлеген аянты киргизилген айыл.

Илгерки Шабданов Орозбек аксакалдын айтуусуна караганда Коргон-Жар Амир Темурдун аскерлери жайгашкан жер болуп, коргон курулган. Коргондон Андижан, Фергана өрөөнүн жайыктары көрүнүп турат. Ал жерде кароол чоку жайгашып, аскерлер тарабынан бардык аймак көзөмөлдөнүп турган. Жогоруда жайгашкан Шайдан-Сай сайынан жер алдындагы куур менен коргон суу алынып келинген.Амир Темир ал жерди «Гөлөгөн» деп атаган. Ал кезде коргондо миңдеген адамдар жашап, турмуш кечиришкен.Коткор эли учурда да ал Гөлөгөн арыктан суу ичип, сугатка пайдаланып келишет. Сере жайлоосунда Гөлөгөн токой аралашкан жер бар.Тарыхчылар жана археологдор тарабынан бул коргон изилденип келүүдө. Амир Темир сырттан келүүчү душмандар боюнча алдын ала маалымат алып турган. Амир-Темир «Көрөгөн» деп айтканынын себеби алдын ала боло турган окуяларды билип айткан. «Коргон-Жар»  тарыхый мурасында 3 дөңчө жайгашкан.

Бешик-Жон  айыл өкмөтүнүн калкынын саны 15 551 

-  жалпы аянты 5364 га

Райондун борборунан алыстыгы 5 км

Областын аймагынан алыстагы 30км

Бешик-Жон айыл  аймагынын  Жон  айылындагы Ош-Бишкек  авто  жолунун  жанында маданий   мурас  катары,  Бала  мазар  жайгашкан  аянты  0,30га,  бийиктиги 4-5метр  болгон  дөбө  бар.  Элдин  айтып  келген  уламышы  боюнча ошол  мезгилде  өрөөндөгү  эң  чоң  мазар болгондугу айтылат. Ал жердин топурагы дагы касиеттүү болуп, ар кандай тэри ооруларын айыктыруу үчүн колдонуп келишкендиги жана балалуу боло албай жүргөндөр зыярат кылса балалуу болушкан деген уламыштар айтылып келген. Ошондон улам эл арасында тарыхий мурас  катарысакталып калган.

Арстанбап -  Кыргызстанда Базар-Коргон районундагы курорт жайы. Абасы кислородго бай, 1945-жылдан тартып мамлекеттин коругу болуп саналат.

265 миң гектар жерди дарак ээлейт.Орто эсеп менен жылына үч миң тонна жаңгак, =09 бешмиң тонна алма, беш жүз тонна мисте  жыйнап алынат

Кыштак 1870-жылына чейин негизделген. Калкы 5851 (1986); негизинен токойчулукта эмгектенишет.Эс алуучу  чон шаркратма, кичи шаркыратма, Турбаза, Пансионат, Зорька лагери, Достук лагери Нефтяник лагерлери бар. Арстанбап табигый кооз аймакта (жапайы жаңгак-жемиш токоюнда) жайгашкан. Кыштактын жанында Арстанбап суусунун сол жээгинде 16—18 кылымдарга таандык күмбөз бар.Төрт бурчунда кооздолгон тирөөчтөр бар, эшигинин үстүүч бурчтуу, арка түрүндө жасалган.

          Күмбөздүн туурасы 5,7 м, уз. 9,9 м. Арстанбап күмбөзү Орто Азия элдеринин байыркы кол өнөрүн үйрөнүүдө кызыктуу архитектуралык эстелик болуп эсептелет. Жылына миң деген турист жана эс алуучу келет. Арстанбап– бул табияттын уникалдуу туундусу, деңиз деңгээлинен 1600 м бийиктикте жайгашкан. Туризм тармагы боюнча 2022-жылга уюштурулуучу  туристтик маршруттардын графиги:

1.      Маршрут

Турбаза туристтик поход

1.      Турбазадан – Кичи шаркратма – Панорама-1 = 3,5км

2.      Турбазадан-Панорамма 2 – Пансионат = 9 км

3.      Турбазадан–Чон шаркыратма= 6 км

4.      Турбазадан-Намаз  таш= 8км

2.Маршрут

1.      Пансионаттан – Турбаза – Кичи шаркыратма -  Панорама-1 = 10,5 км

3.Маршрут

       2. Пансионат – Турбаза –Чон шаркыратма = Панорама-2 = 23 км

Информация об исторических местах Базар-Коргонского района

Кызыл-Үнкүрский айыл өкмөтү:

Общая площадь составляет– 57915 га., Находится в 60 км. от районного центра и в 90 км. от областного центра, в 90 км. от ближайшего аэропорта и железнодорожной станции.Расположен на высоте 1715 м. от уровня моря.

Кызыл-Үнкүрский айыл өкмөтү состоит из 5 сел. Название села Кызыл-Үнкүр происходит от большой красной скалы в центре села, в середине которой необъяснимо образовался камень, напоминающий форму сердца «жүрөк таш».

Много людей приезжает отдохнуть и полюбоваться на живописные жайлоо и ущелья. Речка Кызыл-Үнкүр берет свое начало от многолетних ледников, образовавшихся на склонах гор. На склонах жайлоо Ак-Коргон низвергается водопад с высоты 50 метров. На жайлоо Кен-Кол расположены юрточные городки для приема гостей и туристов из разных уголков мира. В летнее время лагерь «Медик» принимает детей для отдыха и лечения, а туристическая база  «Кристалл» принимает гостей и в зимнее время, для этого здесь созданы все условия. К услугам отдыхающих места, где можно угоститься свежим кобыльим молоком. А в рыбных хозяйствах, расположенных неподалеку от мест отдыха, туристы могут насладиться блюдами из только что выловленной рыбы. Вдоль дороги расположены порядка десятка магазинчиков и ларьков.

Талдуу-Булакский айыл өкмөтү:

            На западном берегу реки Кара-Үнкүр Талдуу-Булакского айыл өкмөтү на участке исторической местности Кара-Үнкүр расположен источник Дары-Булак. В 9 км. по дороге от села Каба к селу Ак-Терек к востоку от моста через реку Каба-Сай расположен историко-археологический памятник Шами-Шейит. Через 5 километров, на востоке от реки Каба-Сай расположен археологический памятник Даут-Пирим, который является местом поломничества автолюбителей. Здесь созданы все необходимые условия для туристов – гостинница, места для приготовления еды и т.д. В селе Ак-Терек Институту биосферных исследований выделено 2000 га.земли для ведения опытных работ по выведения новых сортор грецкого ореха. Климат в с. Ак-Терек теплый зимой и прохладный летом притягивает к себе отдыхающих. В этой местности произрастает множество различных деревьев, кустарников и лекарственных трав: арча, береза, слива, яблони, груши, грецкий орех, боярышник, мята, шиповник и т.д.

Могольский айыл өкмөтү:

            Могольский айыл өкмөтү находится в 48 км.от районного центра и в 65 км. от областного центра. Население Могольского айыл өкмөтү составляет 16 тыс. человек, общая площадь – 13757 га. В селе Чарбак расположен объект поломнического туризма -  “Чеке-Мазар”, представляющий собой источник ручья, проистекающий из камня в пещере. Он расположился по дороге г. Базар-Коргон – с. Арстанбап в 38 километрах к северо-востоку от районного центра. Год от года количество посетителей увеличивается, в течение года “Чеке-Мазар” посещают порядка 10 тыс. человек. По приданию здесь захоронен прах брата Мекки – Чеке, поэтому собирающиеся в поломничество в Мекку сначала приезжают в “Чеке-Мазар”.

Кеңешский айыл өкмөтү:

            Кенешский айыл өкмөтү расположен на востоке Базар-Коргонского района, в 5 км. от районного центра и в 35 км. от областного центра, состоит из 8 сел.

            В с. Коткор Кеңешского айыл өкмөтү на 7,2 га расположен историко-архитектурный памятник городище “Коргон-Жар”, датированный 1 тысячилетием н.э. Постановлением Правительства Кыргызской Республики от 20.08.2002 года №568 данный объект был включен в
Государственный список памятников истории и культуры Кыргызской Республики республиканского значения. По сказаниям аксакалов городище “Коргон-Жар” было местом поселения войск Амир Тимура. В то время в городище “Коргон-Жар” проживали тысячи человек.Он состояль из трех возвышенностей, с которых видны долины Андижана и Ферганы, поэтому здесь в древности распологалась охранная вышка и вся округа была под контролем войск. Из вод расположенной выше реки Шайдан-Сай через трубу подавалась вода. Жители с. Коткор и по сей день пользуются этим источником воды для питья и полива. Амир Тимур называл это место “Гөлөгөн” или “Көрөгөн”, так как войска Амир Тимура заранее знали о готовящихся нападениях и были всегда готовы дать отпор.  Современные историки и археологи проводят исследования в лесистой местности на жайлоо Сере.

Бешик-Жонский айыл өкмөтү: 

            Бешик-Жонского айыл өкмөтү расположен в 5 км.от районного и в 30 км. от областного центра, численность населения составляет 15551 человек, общая площадь 5364 га.

            В с. Жон Бекшик-Жонского айыл өкмөтү рядом с автотрассой Бишкек-Ош расположен историко-культурный объект “Бала-Мазар” , площадь которого составляет 0,30 га. По преданиям здесь распологались холмы высотой 4-5 метров, почва которых обладала лечебными свойтвами от кожный заболеваний. Так же сюда приезжали женщины, желающие иметь детей. Отсюда и название мазара.

Арстанбап айыл өкмөтү:

            Село Арстанбап основанно в 1870 годах и расположено в живописной местности, богатыми орехо-плодовыми лесами.  Численность населения составляет 58541 человек, которые, в основном, работают в лесной отрасли. Арстанбап считается курортной зоной Базар-Коргонского района. Скалистые ущелья прорезаны многочисленными горными реками, образуют великолепнейшие водопады. Здесь расположенны такие зоны отдыха как “Большой водопад”, “Малый водопад”, “Пансионат”, “Турбаза” детские летние лагеря “Зорька”, “Достук”, “Нефтянник”.

На левом берегу реки Арстанбап находится интересный памятник архитектуры в изучении старинных ремесел - губмоз “Арстанпаб-Ата” размером 5,7м.×9,9 м.,  датированный 15 в. н.э. Он построен с красивыми балками и крышей в виде арки.

Село Арстанбап является уникальным природным заповедником, 265 тыс.га. занято зеленными насаждениями. По средним подсчетам в год собирается 3 тыс. тонн ореха, 5 тыс.тонн яблок, 500 тонн фисташек.  

Information about historical places of Bazar-Korgon district

Kyzyl-UnkurAiylOkmotu:

The total area is 57915 hectares. It is located 60 km. from the district center and 90 km. from the regional center, 90 km. from the nearest airport and railway station.Located at an altitude of 1715 m. from sea level.

Kyzyl-UnkurAiylOkmotuconsists of 5 villages. The name of the village Kyzyl-Unkur comes from a large red rock in the center of the village, in the middle of which inexplicably formed a stone, which resembles the heart shape ("жүрөк таш").

Many people come to have a rest and admire the picturesque jailoo (pastures) and gorges. River Kyzyl-Unkur takes its origin from the perennial glaciers formed on the slopes of the mountains. A waterfall rises from a height of 50 meterson the slopes of the Ak-KorgonJailoo.

There are yurt camps to welcome guests and tourists from all over the worldon the Ken-Koljailoo. Camp "Medik" receives children for recreation and treatment in the summertime, and tourist base "Crystal" receives guests in the wintertime.

There are places where you can treat yourself with fresh mare's milk. In the fish farms, located near the recreation areas, tourists can enjoy dishes from freshly caught fish. Along the road there are about a dozen stores and stalls.

Talduu-BulakAiylOkmotu:

On the west bank of the Kara-Unkurriver there’s a Talduu-BulakAiylOkmotu. A spring Dary-Bulakis located in thishistorical area. Moreover, a historical and archaeological monument Shami-Sheyit is located 9 km. away on the road between Kabaand Ak-Terek villages to the east of the bridge over the river Kaba-Sai.

In 5 kilometers to the east over the river Kaba-Sai there is the archeological monument Daut-Pirim, which is a place of motorist pilgrims. It has all the necessary conditions for welcoming tourists - a hotel, places for cooking, etc.

2000 hectares of Ak-Terek village land were allocated to the Institute of Biosphere Studies for experimental work on breeding new varieties of walnut. The climate in Ak-Terek village is warm in winter and cool in summer, attracting holidaymakers. Different trees, shrubs and medicinal herbs like juniper, birch, plum, apple, pear, walnut, hawthorn, mint, rose hips, etc. grow in this area.

MogolAiylOkmotu:

MogolAiylokmotuis 48 km. far from the rayon center and 65 km. from the regional center. The population of Mogol Aiyl Okmotuis 16 thousand people, the total area is 13757 hectares. "Cheke Mazar" is a touristic spot which consists of a spring, stemming from the stone in the cavein the village of Charbak. It is located on the road between Bazar-Korgon and Arstanbap village, 38 kilometers northeast of the district center. The number of visitors increases year by year; about 10000 people visit "Cheke Mazar" during a year. According to the legend, the ashes of Mecca's brother Cheke are buried here, so those going on pilgrimage to Mecca first visit Cheke Mazar.

KeneshAiylOkmotu:

KeneshAiylOkmotuis located in the east of Bazar-Korgon district, 5 km. far from the district center and 35 km. from the regional center, and it consists of 8 villages.

A historical and architectural monument settlement "Korgon-Jar", which dates back to the 1st millennium BCis located on 7.2 hectares in the village Kotkor.

By the Decree of the Government of the Kyrgyz Republic from 20.08.2002 # 568 this object was included in the state list of historical and cultural monuments of the Kyrgyz Republic of national importance.

According to the aksakals (eldest people of the area), the ancient settlement Korgon-Zhar was a place of Amir Timur's troops settlement. It consists of three hills where the valleys of Andijan and Fergana are seen from, so in ancient times there was a guard tower and the whole area was under the control of troops.

From the Shaidan-Sai River located above, water was delivered through a pipe. Residents of the Kotkor villagestill use this water spring for drinking and irrigation.

Amir Timur called this place "Gologon" or "Korogon" as Amir Timur's troops were aware of the impending attacks and were always ready to fight back.  Modern historians and archaeologists are conducting research in the wooded area on the SereJailoo.

Beshik-Jon AiylOkmotu:

Beshik-Jon AiylOkmotu is located 5 km. from the rayon and 30 km. from the regional center, the population is 15551 people, the total area is 5364 hectares.

A historical and cultural object “Bala Mazar”is located in the Jon village near the highway Bishkek-Osh in the area is 0.30 hectares. According to the legends, there were 4-5 m high hillocks, the soil of which had healing features for skin diseases. Women who wanted to have children also come here for praying.So the name of the place comes from this.

ArstanbapAiylOkmotu:

The village of Arstanbap was founded in 1870 and is located in a picturesque and breathtaking area rich for walnut and fruit forests. The population is 58541 people, who mainly work in the forestry.

Arstanbap is considered a resort area of Bazar-Korgon district. Rocky gorges are cut by numerous mountain rivers and form magnificent waterfalls. There are such recreation areas as "Big Waterfall", "Small Waterfall", "Boarding House", "Tourbase", children's summer camps "Zorka", "Dostuk" and "Neftyannik".

There is an interesting architectural monument of ancient crafts –tomb of "Arstanpab-Ata", dated 15th century A.D. which is located on the left bank of Arstanbap river. It was built with beautiful beams and its roof is in the form of an arch.

Arstanbap village is a unique natural reserve, with 265 thousand hectares of trees and plants. According to an average estimate, 3 thousand tons of walnut, 5 thousand tons of wild apples and 500 tons of pistachios are harvested annually.